هر فرد هفته‌ای حدود ۴۰ ساعت در محل کار خود حضور دارد؛ برای برخی این رقم حتی بیش از این است. اگر محیطی که در آن مشغول به کار هستید محیطی مسموم و نامناسب باشد باعث ایجاد مشکلات روحی و روانی در شما شده و حتی بیرون از دفتر کار نیز اثرات خود را باقی می‌گذارد؛ در این صورت است که احساس خواهید کرد حتی بیش از ۴۰ ساعت سر کار حضور داشته‌اید.
آیا پس از هر روز کاری احساس می‌کنید دیگر توانی نداشته و از انرژی خالی شده‌اید؟ آیا هر روز که برای رفتن به سر کار صدای آلارم گوشی را می‌شنوید وحشت می‌کنید؟ این‌ها نشانه‌ای است که در محیطی سمی مشغول به کار هستید.
متاسفانه محیط‌های کاری سمی بسیار زیاد هستند و این محدود به کشورهای درحال توسعه نمی‌شود. حتی در آمریکا که کشوری توسعه یافته محسوب می‌شود نیز، یک پنجم کارکنان آمریکایی محیط کاری خود را محیطی سمی می‌دانند. این مشکل لزوما مربوط به کل سازمان مربوطه نمی‌شود و وجود یک کارمند سمی کافی است تا کل مجموعه را مسموم کند.
محیط‌های کاری مسموم بسیار هزینه‌زا هستند. تخمین زده می‌شود که وجود یک فرد با روحیات سمی می‌تواند بیش از ۱۲۰۰۰ دلار هزینه بر دوش یک کمپانی جهانی بگذارد. این روحیات سمی می‌تواند بر عملکرد دیگر کارکنان نیز تاثیراتی منفی داشته باشد:
- ۳۸ درصد کارکنان بیان کرده‌اند که کیفیت کار آن‌ها در یک محیط کاری مسموم کاهش می‌یابد.
- ۲۵ درصد می‌گویند در چنین محیطی خستگی و کلافگی خود را به ارباب رجوع منتقل می‌کنند.
- ۱۲ درصد نیز محیط کاری خود را به دلیل وجود چنین مشکلاتی ترک می‌کنند.
چه محیطی را می‌توان محیط کاری سمی دانست؟
یک محیط کاری مسموم محیطی است که به صورتی منفی بر رفاه ذهنی کارکنان تاثیر داشته و باعث ایجاد اضطراب، نگرانی و آشفتگی شود. در چنین محیطی شاهد رواج شایعات، درگیری‌ها، تهدید و اجبار، خنجر زدن از پشت، اعمال نفوذ، تهدید و سوءاستفاده به صورتی مکرر هستیم.
نشانه‌ها و علائم محیط‌های کاری سمی
هیچ کس دارای حس و حال خوبی نیست.
طبیعی است که کار برای همه حس مثبت و مطلوبی ایجاد نکند، اما در یک محیط کاری مسموم شاهد چرخه‌ای مکرر از امور منفی هستیم. مکالمات کاری فقط محدود به بیان ناراحتی‌ها و نارضایتی‌های کارکنان می‌شود.
هیچ اشتیاقی در میان کارکنان وجود نداشته و هیچ کس از حضور در آن محیط کاری خوشحال نیست. شرایط و روابط محیط کار بیشتر به وضعیت دار و دسته‌های دبیرستانی شباهت دارد.
وجود ارتباطات ضعیف
- تغییراتی در پیرامون خود مشاهده می‌کنید که هیچ کس درباره آن صحبت نمی‌کند؟
- کارکنان از همه چیز بی‌خبر هستند؟
- آیا قرارها مبهم و بدون استانداردهای مشخصی هستند؟
- آیا یک انتقاد از خود را در پرتابل اتوماسیون مشاهده می‌کنید که ماه‌ها پیش باید به اطلاعتان می‌رسید؟
همه این‌ها می‌تواند نشانه‌ای از یک محیط کاری مسموم باشد.
شاهد سوءاستفاده کلامی هستید.
اگر مدیر یا همکاران شما با زبان خود دیگران را تحقیر کرده یا آزار می‌دهند در واقع شما در یک محیط کاری سمی مشغول به کار هستید. هیچ جایی برای هر گونه سوء استفاده در محیط کار نباید وجود داشته باشد.
نرخ بالای جابجایی نیروی کار
اگر کارکنان شرکت بیش از حدود یک سال در شرکت دوام نیاورده یا از جابجایی مکرر در سِمت‌های مختلف شرکت خسته شده‌اند، پس احتمالا در حال کار در یک محیط کاری نامطلوب هستید.
رواج شایعات
- شنیده‌اید که فلانی ممکن است از کار اخراج شود؟
- می‌دانید که شرکت با بحران مالی مواجه شده است؟
وجود برخی شایعات طبیعی است اما این که دائما پشت افراد مختلف بدگویی شود دیگر با مشکلاتی جدی روبرو هستیم.
رئیس شما فردی مزخرف است.
- آیا روحیات مدیر و دیگر افراد بالادستی شما طوری است که دائما انتظار موافقت داشته و فقط تملق‌گویان را حمایت و تشویق می‌کنند؟
- آیا آن‌ها جریان و فرایندهای کار در شرکت را درک نکرده لذا استانداردهای بسیاری بالایی را برای کارکنان تعریف می‌کنند؟
- آیا آن‌ها تا به حال از نتیجه کار ابراز رضایت کرده‌اند؟
- آیا آن‌ها مسئولیت‌های مبهمی را بر دوش کارکنان گذاشته و سپس از نتیجه نامطلوب کار شکایت می‌کنند؟
کار کردن برای یک رئیس خودشیفته باعث می‌شود دیگر مشکلات مثل ارتباطات ضعیف و انگیزه پایین کارکنان می‌شود.
افراد برای کاری که انجام نداده‌اند تشویق می‌شوند.
اگر همکاران شما به خاطر کاری که انجام نداده‌اند تشویق شوند ممکن است جایگاه شما در محیط کار و آینده شغلی‌تان مورد تهدید واقع شود.
همیشه در حال کار کردن هستید…همیشه!
حتی وقتی در تعطیلات بوده یا در حال مراقبت از یکی از اعضای خانواده هستید یا هنگامی که در مرخصی ازدواج هستید هم مدیرتان شما را مجبور می‌کند که همیشه در دسترس باشید. فقدان توازن میان زندگی و کار می‌تواند موجب آسیبی جدی بر سلامت ذهن و جسم شما گردد. اگر حتی هنگامی که در خارج از محیط کاری هستید هم درگیر کار می‌شوید پس می‌توان محیط کاری شما را محیطی مسموم دانست.
همکاران شما به وظایف خود عمل نمی‌کنند.
حتما بسیاری از شما با کار گروهی در پروژه‌های دانشگاهی درگیر بوده‌اید، همیشه در این گونه پروژه‌ها کسانی هستند که به وظایف خود عمل نکرده و آن را بر دوش دیگر دانشجویان می‌اندازند. در صورتی که همکاران شما به طور مکرر از انجام وظایف خود سر باز زده و آن‌ها را بر دوش شما بیندازند و اقدامات آن‌ها باعث تحمیل سختی بر شما و دیگر همکاران شود با یک محیط مسموم مواجه هستیم.
افراد همواره یکدیگر را متهم می‌کنند
چیز دیگری که با مشاهده آن می‌توانید از سمی بودن محیط کار خود مطمئن شوید این است که وقتی اشتباهی رخ می‌دهد همیشه فرد دیگری متهم به اشتباه می‌شود. متهم تمام اشتباهات فرد دیگری خارج از آن جمع است.
با یک باشگاه پسرانه مواجه هستید.
- آیا جمعی محدود از مردان وجود دارد که شرکت را اداره کرده و همه تصمیم‌گیری‌ها بر عهده آن‌هاست؟
- آیا تنها مردان پست‌های مدیریتی را اشغال کرده‌اند؟
- آیا زنان توانمند و اقلیت‌ها در ترفیع‌ها نادیده گرفته می‌شوند و تنها مردان به طور منظم ترفیع می‌گیرند؟
- آیا زنان تنها پست‌های سطح پایین مثل وظایف منشی‌گری و… را عهده‌دار هستند؟
در این شرایط می‌توانیم از فضایی تبعیض‌آمیز صحبت کنیم که مردان را به زنان ترجیح می‌دهد. از این فضای سمی دوری کنید.
وجود فرهنگ آزار جنسی
در کشورهایی که آمار مشخصی از میزان آزار و اذیت جنسی نسب به زنان در محیط کار اعلام می‌شود از هر ۱۰ زن ۸ نفر از آن‌ها تجربه آزار جنسی در محیط کار را داشته‌اند. وجود هر نوع از آزار و اذیت جنسی نسبت به زنان نشانه‌ای واضح از وجود محیط کاری مسموم با اعمالی غیر قانونی است.
وجود فرهنگ تبعیض
رواج تبعیض بر اساس معلولیت، جنسیت، نژاد، سن یا تجرد و تاهل نه تنها نشانه وجود محیط کار سمی است بلکه در بسیاری از موارد نیز امری غیر قانونی و نقض قانون است.
در برابر یک محیط کاری مسموم چه اقداماتی می‌توان انجام داد؟
شاید به خود بگویید این فقط کار است و می‌توانم برای ۸ ساعت با آن کنار بیایم و سپس در خانه با آرامش کامل به استراحت بپردازم. اما در حقیقت فشار روحی یک محیط کاری سمی می‌تواند اثرات خود را در زندگی شخصی شما نیز گذاشته و مشکلات بسیاری ایجاد نماید.
در یک محیط کاری سمی هر یک از موارد افزایش اضطراب، اختلال خواب، خستگی مفرط کاری، افسردگی، کم‌خوری یا پرخوری می‌تواند در میان کارکنان بسیار شایع باشد.
در مواجهه با این شرایط چه می‌توان کرد؟
نخست باید همیشه با مدیر خود درباره این مسائل صحبت کرده و آن‌ها را از وجود این شرایط آگاه کنید تا فرصتی برای اصلاح وضعیت به آن‌ها بدهید.
علاوه بر آن برخی راه حل‌ها برای مواجهه با محیط کار سمی وجود دارد که به طور خلاصه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:
یافتن یک دوست قابل اعتماد
در برخی محیط‌های کاری سمی نمی‌توان به همکاران اعتماد نمود. شاید به نظر کودکانه بیاید اما در این محیط‌ها حرف و حدیث‌ها رواج بسیاری داشته و نمی‌توانید به کسی برای بیان نظرات خود اعتماد کنید. اما احتمالا این تنها شما نیستید که از وضعیت موجود ناراضی‌اید. سعی کنید با زیر نظر گرفتن همکاران دوستی را پیدا کنید که با شما همراه باشد و هوای شما را داشته باشد.
همه چیز را مستند کنید.
سعی کنید تماس‌های تلفنی، ایمیل‌ها، جلسات، مکالمات و.. را ثبت و ضبط کنید. در صورتی که نیاز به مدرکی برای شکایت رسمی داشته باشید این مدارک و شواهد می‌تواند یاری‌رسان شما باشد.
وقایع خاص را گزارش کنید.
با مدیر خود درباره چیزهایی که می‌بینید صحبت کرده و برای وقایع خاص مثال‌های مشخصی را جمع‌آوری نمایید. اگر مدیر شما خودش از کسانی است که کوتاهی می‌کنند یا ترجیح می‌دهید با وی در این مورد صحبت نکنید می‌توانید این مسائل را با بخش منابع انسانی در میان بگذارید.
روی یک استراتژی خروج تمرکز کنید.
خروج از یک شغل چندان راحت نیست. ممکن است شما در آن محیط دوستانی داشته باشید یا از وارد شدن به فرایند جستجوی شغل جدید بیزار باشید. اما حضور در یک محیط کار سمی ضررهای بسیار بیشتری نسبت به مزایای آن دارد. لذا باید با ارائه رزومه کاری خود به شرکت‌های دیگر به مرور شرایط را برای خروج از شغل قعلی فراهم نمایید.
